(BTV) Sinh ra trên quê hương Quan họ với tuổi thơ gắn liền với những câu hát, lời ru của bà, của mẹ, nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp tại khu Đào Xá, phường Phong Khê, thành phố Bắc Ninh đã thấm và ngấm lời ca Quan họ ngay từ khi còn nhỏ. Để đến sau này, tình yêu, niềm đam mê đó cứ lớn dần, trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp (bên phải) giao lưu với liền anh Quan họ.
Nghệ nhân Quan họ Nguyễn Tuấn Hợp sinh năm 1941 tại khu Đào Xá, phường Phong Khê, thành phố Bắc Ninh. Ông là thế hệ thứ 4 trong gia đình yêu và chơi Quan họ trong vùng. Hiện nay, đời cháu nội ông là thế hệ thứ 6 tiếp tục duy trì và dành tình cảm đặc biệt cho Dân ca Quan họ. Tuổi thơ của ông gắn liền với những câu hát Quan họ của ông bà, cha mẹ trong những buổi chơi Quan họ, theo bà theo mẹ ra đồng cũng ca Quan họ. Đâu đâu trong mọi hoạt động sinh hoạt hằng ngày của ông đều gắn liền với những lời ca Quan họ. Hơn thế nữa, trước kia, gia đình ông là nơi thường xuyên tổ chức những buổi hát canh, giao lưu Quan họ giữa các bọn Quan họ trong vùng hay những làng Quan họ kết chạ với làng mình.
Vào những năm 1960-1961, đang độ tuổi thanh niên, nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp phụ trách phong trào thanh niên của thôn xóm và học được một số bài Quan họ như: Người ở đừng về, Con nhện, Vào chùa.... Đến năm 1964, ông tham gia thanh niên xung phong ở sân bay Kép rồi chuyển về Tổng cục Đường sắt. Ở đơn vị, ông tham gia vào đội xung kích rồi phong trào tiếng hát át tiếng bom. Năm 1970, ông nghỉ chế độ mất sức. Đến năm 1990, ông tham gia phong trào hợp tác xã tại địa phương và làm Phó chủ nhiệm Hợp tác xã trong thời gian gần 10 năm. 9 năm sau, ông cùng với nghệ nhân Quan họ trong làng là cụ Nguyễn Thị Giàng tham gia truyền dạy Dân ca Quan họ cho thiếu nhi. Tới năm 2000, ông trở thành Chủ nhiệm Câu lạc bộ Quan họ Đào Xá.
Câu lạc bộ (CLB) Quan họ Đào Xá thành lập năm 2000 đến nay đã có trên 20 thành viên tham gia sinh hoạt. Thường kỳ, vào ngày 30 của tháng là ngày sinh hoạt, giao lưu giữa các thành viên trong CLB. Tại mỗi buổi sinh hoạt, các thành viên trong CLB cùng nhau ôn lại những làn điệu, lời ca Quan họ. Vào những dịp chuẩn bị đi biểu diễn thì lịch tập được Ban chủ nhiệm CLB bố trí, sắp xếp dày đặc hơn để chuẩn bị cho buổi biểu diễn thành công. Ngoài việc phục vụ các ngày lễ lớn, trọng đại của làng như ngày hội lệ làng, đầu xuân mới... CLB Quan họ Đào Xá còn tích cực tổ chức những buổi giao lưu Quan họ với các CLB Quan họ trong tỉnh như: Châm Khê (phường Phong Khê); Hòa Đình (phường Võ Cường); khu Dương Ổ; Khúc Toại (phường Vệ An)... và các CLB Quan họ các tỉnh bạn: Hà Nội, Hưng Yên...
.png)
Buổi sinh hoạt thường kỳ của CLB Quan họ
Khu Đào Xá, phường Phong Khê, thành phố Bắc Ninh.
Việc duy trì sinh hoạt của CLB Quan họ Đào Xá không chỉ với mong muốn truyền dạy, gìn giữ và phát triển loại hình Dân ca Quan họ trong vùng tới các thế hệ sau này mà còn được nhân dân, các tổ chức đoàn thể, ban ngành ghi nhận tại các hội diễn, hội thi CLB tham dự như: Năm 2002, tham dự tất cả các hội diễn văn nghệ của địa phương và được tặng giấy chứng nhận. Năm 2007, đạt giải Nhất tại phần thi đối đáp 50-150 bài của cuộc thi Quan họ đầu xuân do tỉnh tổ chức. Đặc biệt, vào mỗi dịp hè hàng năm, CLB Quan họ Đào Xá đều đặn mở những lớp truyền dạy Quan họ măng non cho các con em trong thôn tham gia. Việc làm này nhận được sự ủng hộ nhiệt tình của các bậc phụ huynh và chính quyền địa phương trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị của loại hình di sản có một không hai Dân ca Quan họ Bắc Ninh.
Nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp đã từng có trên 50 năm chơi Quan họ và trên 20 năm gắn bó với công tác truyền dạy Quan họ cho lớp lớp thế hệ. Với những cống hiến, nỗ lực cho sự trường tồn và lan tỏa của Dân ca Quan họ trong đời sống cộng đồng, năm 2018, ông được UBND tỉnh phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Quan họ. Với tấm lòng say mê, nhiệt huyết với Quan họ, nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp được các cán bộ Trung tâm Văn hóa ở các huyện mời làm giáo viên truyền dạy Quan họ tại các địa phương như: Yên Phong, Quế Võ và các làng lân cận trong vùng. Ngoài ra, ông còn tham gia dạy miễn phí ở một số nơi: Long Biên (Hà Nội); Đông Anh (Hà Nội)...
Bản thân chơi và yêu Quan họ ngay từ khi còn nhỏ, nên ông đã thấm và ngấm những cái hay, tinh túy của loại hình có một không hai này. Chính vì vậy, ông đã truyền cảm hứng cho thế hệ con, cháu trong gia đình. Để đến hôm nay, gia đình ông đã có tới 6 thế hệ đam mê và theo nghiệp Quan họ. Với gia đình ông, Quan họ là một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Hy vọng rằng, với những đóng góp, cống hiến trong những năm qua, tình yêu, niềm đam mê với Quan họ sẽ tiếp tục được nghệ nhân Nguyễn Tuấn Hợp thắp lửa, truyền dạy tới nhiều người, đặc biệt là thế hệ trẻ. Để Dân ca Quan họ Bắc Ninh mãi trường tồn và lan tỏa trong đời sống cộng đồng.
Mai Quế