(BTV) Đến hẹn lại lên, du khách thập phương hành hương về miền Kinh Bắc vào những ngày đầu xuân lại có dịp được hòa mình trong không khí lễ hội dân gian, thả hồn trong những làn điệu Quan họ trữ tình, đắm say … Hội thi hát đối đáp Quan họ hàng năm tổ chức dịp đầu xuân đã và đang trở thành nơi gặp gỡ, giao lưu của các liền anh, liền chị và những người yêu mến làn điệu Quan họ trữ tình này, đồng thời làm sống lại không gian sinh hoạt văn hóa của một di sản thế giới.
Sân khấu thi hát đối đáp Dân ca Quan họ xuân Mậu Tuất
tại Trung tâm Văn hóa Kinh Bắc, thành phố Bắc Ninh.
Trải qua biết bao biến cố, thăng trầm của thời gian và không gian, Quan họ giờ đây không chỉ đơn thuần là một loại hình nghệ thuât dân gian đặc sắc mà đối với người xưa, họ coi Quan họ là nghề chơi.
“Trong sáu tỉnh người đà chưa tỏ
Ngoài năm thành chỉ có Bắc Ninh
Yêu nhau trở lại xuân đình
Nghề chơi Quan họ có tinh mới tường”
Xưa nay, không ở đâu trên dải đất chữ S có được lối chơi độc đáo, mang nhiều nét văn hóa đặc trưng, dân dã mà cũng không kém phần cao sang như ở vùng quê Kinh Bắc - đó chính là lối chơi Quan họ. Người Kinh Bắc xưa hát Quan họ trong suốt bốn mùa nhưng phổ biến nhất vào mùa xuân – thời điểm hoa cỏ thi nhau khoe sắc, đua hương, vạn vật sinh sôi nảy nở…Đã thành thông lệ, từ nhiều năm nay, mỗi độ Tết đến xuân sang, nhân dân Bắc Ninh lại tưng bừng tổ chức Hội thi hát Dân ca Quan họ, trở thành điểm hẹn của những người yêu mến và say mê với sinh hoạt văn hóa Quan họ.
Trước Lễ khai mạc Hội Xuân Mậu Tuất 2018, 53 cặp tham gia thi hát đối đáp Quan họ (bao gồm thi hát 50 bài và 150 bài ) được tuyển chọn trong tổng số 79 cặp đến từ 8 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh trải qua vòng sơ khảo kỹ lưỡng của Ban Tổ chức (BTC). Theo ghi nhận, 53 cặp thi hát đối đáp năm nay, đa số đều có tuổi đời rất trẻ, số lượng các liền anh tham gia cũng nhiều hơn hẳn những năm trước đây. Đặc biệt, các liền anh, liền chị tham gia hội thi bằng sự say mê và nhiệt huyết với Quan họ. Có lẽ, ở cả 2 thể loại 50 bài và 150 bài hát đối không phải lớn, song ngồi trên sân khấu mà giữ được bình tĩnh để đối lại đội bạn vừa đúng, vừa trúng, lại thông minh thì đối với nhiều liền anh, liền chị lại không hề đơn giản.
Các cặp thi đều thể hiện hết tài năng, tố chất với khán giả và Ban Giám khảo.
Tham dự Hội thi hát đối đáp Quan họ năm 2018, du khách và khán giả được tìm hiểu nhiều hơn về Quan họ cổ không nhạc đệm, chìm đắm trong sự mộc mạc, dân dã của các câu ca Quan họ với những âm thành “vang, rền, nền, nảy” của các anh hai, chị hai, những người nhân dân lao động. Mặc dù bận rộn với công việc hàng ngày nhưng họ luôn dành tình yêu cháy bỏng của mình cho những câu ca “í, a, hự” của lối ca Quan họ cổ. Trong không gian chan chứa đầy sắc xuân, trong tiết trời trong trẻo của mùa xuân, những tiếng hát Quan họ do các anh hai, chị hai được sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Bắc Ninh – Kinh Bắc ca lên luôn cuốn hút và không ngăn được những bước chân của du khách khắp nơi đến với hội thi.
Là một trong những hoạt động văn hóa nghệ thuật quan trọng mừng Đảng, mừng Xuân, mừng đất nước và quê hương Bắc Ninh đổi mới, đạt nhiều thành tựu kinh tế-xã hội to lớn, tạo sân chơi cho các liền anh, liền chị, các nghệ sĩ không chuyên được gặp gỡ, học hỏi và giao lưu với nhau về kinh nghiệm trong việc giữ gìn lề lối, bảo tồn và phát huy giá trị cao đẹp của Dân ca Quan họ. Để bảo đảm chất lượng hội thi, với sân thi hát đối đáp, ngay từ trước Tết Nguyên đán Mậu Tuất, Trung tâm Văn hóa thông tin tỉnh đã triển khai thực hiện vòng sơ tuyển từ sớm và kỹ lưỡng, tránh tình trạng liền anh, liền chị đã lọt vào vòng trong mà không nhớ lời bài hát. Theo đánh giá của BTC, các cặp tham dự năm nay có nhiều tiến bộ, đặc biệt là lứa trẻ. Tuy một số cặp trình bày chưa thực sự được nhuần nhuyễn, bài bản, chuyên nghiệp, phản ứng chưa thật nhanh song chất giọng tương đối đồng đều, nhiều cá nhân, cặp hát “có màu”, thể hiện rõ rệt phong cách dân ca và cách xử lý lời ca tế nhị… của người Quan họ.
2 cặp đôi: Nguyễn Thị Hoa, Nguyễn Thị Thanh ở phường Thị Cầu
(giải Nhất-bên phải) và Nguyễn Thị Lâm, Ngô Thị Xuyến ở làng Đào Xá, Phong Khê
(giải Nhì) tại vòng chung kết nội dung thi hát đối đáp 150 bài Quan họ cổ.
Đặc biệt, Hội thi hát đối đáp Dân ca Quan họ tỉnh Bắc Ninh năm 2018 được tổ chức thường niên đã và đang tạo được sức lan tỏa rộng lớn, tạo phong trào làm phong phú đời sống tinh thần của người dân đồng thời tạo nên ý thức gìn giữ một di sản quý báu của nhân loại.
Dân ca Quan họ là một lối hát giao duyên, dân dã của vùng Kinh Bắc. Không chỉ đơn thuần là chuyện hát, Quan họ còn là mối quan hệ gắn bó tình nghĩa giữa những người hát, mà còn thể hiện phong cách tao nhã, lịch sự của các liền anh, liền chị, một nét đẹp không gian sinh hoạt văn hoá của dân tộc được bồi đắp từ bao đời. Hội thi hát đối đáp Dân ca Quan họ xuân Mậu Tuất quy tụ không chỉ các liền anh liền chị “thâm niên” mà còn cả các bạn thanh niên. Đây thực sự là cơ hội để Quan họ giữ gìn bản sắc và tiếp nối, truyền lại cho thế hệ sau những nét đẹp ngày xuân cũng như góp phần mang đến cho du khách thập phương cảm nhận sâu sắc, ấn tượng tốt đẹp về vùng đất văn hiến Kinh Bắc – Bắc Ninh.
Mai Quế